Famangiana manjo / Présentation des condoléances

Pour entretenir l’amitié et la fraternité, il est de tradition à Madagascar de rendre visite à la famille ou aux amis lors d’événements particuliers survenant dans leur vie. Si actuellement, les traditions se perdent un peu quand il s’agit de mariage ou de naissance ou tout autre évènement joyeux, il est une tradition, disons même obligation, à laquelle on ne peut passer outre, c’est la présentation des condoléances. Celui qui ne remplit pas son obligation est impardonnable. Normalement, la démarche et les paroles que l’on doit prononcer ne sont pas les mêmes selon les liens et les relations que l’on a avec la famille du défunt, le lieu et la distance où le décès s’est produit. Mais nous n’allons pas rentrer dans les détails de ces considérations. Nous allons juste donner ici, un modèle de base de dialogue, que chacun ornera à sa manière, selon son feeling, le moment venu. En effet, chaque fois qu’un décès a eu lieu dans la famille, la question s’est toujours posée : que faut-il faire ? que faut-il dire ?

Alors d’un côté il y a la famille du défunt : vangiana, et de l’autre, les visiteurs : mpamangy. D’un côté comme de l’autre, c’est toujours l’ainé, si possible l’ainé des hommes, ou le zokiolona qui prend la parole, car comme dit le proverbe malgache : Ny manan-joky, afaka olan-teny; ny manan-jandry, afaka olan' entana (celui qui a un aîné est dispensé de parole, celui qui a un cadet est dispensé de fardeau). Il est préférable que celui qui prend la parole soit habile aux jeux de mots, dictons et proverbes. La famille endeuillée, tous assis, se rassemble à un endroit spacieux capable de bien recevoir la famille visiteuse. Cette dernière reste debout face à l’assistance bien installée. Si la visite a lieu avant l’enterrement, dès qu’elle entre dans la pièce, la famille visiteuse se tient respectueusement devant le défunt d’abord avant de se tourner vers la famille. Ce sont les visiteurs qui parlent en premier. Pour des raisons compréhensibles par tous, le modèle que nous donnons ici ne sera pas traduit.

Mpamangy : Akory avy izato ianareo, tompoko (miara-miteny an’io ny mpamangy)

Vangiana : Indreto izahay eto ihany, tompoko (miara-miteny ihany koa ny vangiana)

Mpamangy : Avy mamangy amin'ny fahoriana, tompoko (mbola miara-miteny ihany)

Vangiana : Misaotra indrindra, tompoko, ary hotahian'Andriamanitra anie ianareo (mbola miara-miteny ihany koa ny vangiana )

Mpamangy : (eto dia ilay solontenan'ny Mpamangy irery amin'izay no miteny)

Azafady indrindra, ry izy mianakavy, fa amin'izao fahoriana midona sy mihatra aminareo izao dia tonga eto izahay (lazaina eo izay fifandraisan'ny mpamangy amin'ny vangiana, ohatra mpiara-miasa na mpinamana...) izay tsy hafa fa mpiara-miasa, iray vatsy, iray aina, iray trano, iray donak'afo, iray petsapetsa amin'Itompokolahy na Itompokovavy.

Tsy tonga hamendrofendro na hanetsika alahelo anefa na hanampy trotraka ny ratram-po izay efa mianjady aminareo, fa tonga hanao tongotra miara-mamindra, soroka miara-milanja ary hanao maso sy orona ka iray alahelo aminareo.  Ny varavarana nivoahana mantsy, tompoko, no anareo, fa ny fahoriana sy ny alahelo dia iarahantsika mianakavy mizaka. Ary tsy maintsy misy moa ny mpampangy sy vangiana dia izany no antony itsangananay eto, satria tsy maintsy mifankahery isika fa raha tsy izany dia mipetraka ho vangiana koa izahay, amin'ny maha iray antsika. Vitsivitsy ihany izahay no indreto tonga midodododo manoloana anareo,noho ny adidy amanandraikitra samihafa sy ny tokatrano samy manana,dia solon-tena havana sy tapaka ary fianakaviana iray ihany isika no mifamangy sy mitondra ny teny fampiononana.

Atao ahoana moa, tompoko, fa tsy maintsy mionona isika fa izay nositrapon'Andriamanitra. Izy no nanome ary Izy koa no naka, ka isaorana eto ny anarany. Ary fantatsika tsara koa fa fandalovana ihany ny eto an-tany, ary vahiny sy mpivahiny isika, ka rehefa tonga ny fotoana tsy maintsy handehanana dia mbola handalo amin'izany ihany isika. Tombon-dalana ny azy fa isika rehetra mbola ho any avokoa.

Noho izany dia mionona ary mahaiza mionona, tompoko, fa izy tsy hiverina intsony ary isika mbola ho any. Mahaiza mionona ary mahereza , tompoko.

Vangiana : Misaotra anareo (lazaina eo ilay mpamangy raha tadidy), tompoko, izahay amin'izao fahatongavanareo izao sy fijoroanareo mampionona anay izao.

Mafy sy mavesatra tokoa ny fahoriana noho ny fisarahana, satria andry lehiben'ny fianakaviana tokoa no lasa. Kanefa noho izao ataonareo izao, tsy namela anay hitomany irery, fa avy midodododo, maneho ny fiaraha-miory sy miara-mizaka ny mafy aminay. Tsy misy mampionona aza, tompoko, mionona, mainka fa misy anareo marobe tsy manadino, mampahery anay toy izao! Ka dia misaotra, tompoko, ary enga anie mba ho fifaliana indray no hihaonantsika fa tsy fahoriana intsony.

Mpamangy : Aza misosoka alahelo intsony, tompoko. 

Eny, tompoko, araka ny fomban-drazantsika moa izay mbola tohizintsika mandraka ankehitriny, dia indreto izahay tsy tonga hampifendrofendro fa kosa mitondra ny varavaintikely voatsirambin'ny tanana izahay ho fao-dranomaso (na solon-dranom-bary tsy masaka na solon-drambon-damba) ho an'ny maty, mba ho mariky ny firaisantsika sy ny fifankatiavantsika (raha hanatitra lamba na voninkazo, dia omena amin'io koa). (Manolotra vola anaty valopy misy ny anaran’ireo fianakaviana rehetra tonga mamangy. Io tolotra io dia omen’izay olona efa voatondro hatramin’ny voalohany an’izay olona iray vangiana mipetraka eo anoloana eo).

Dia ho tsara levenana anie ny maty ary ho henikaja amam-boninahitra koa anie ny velona ! Ho lasan’izay ny ratsy sy ny loza mahazo antsika izao fa dia mba ho tsara sy ny soa ary ny mahafinaritra amin’izay no aoka hifanodiavantsika mianakavy !

Vangiana : Mbola mamerina ny fisaorana sy fahatelemana anareo ihany izahay, tompoko, amin'izao ataonareo izao. Tsy vitan'ny fahatongavanareo fotsiny sy fitondranareo ny teny mamy, fa mbola nampiarahanareo vola aman-karena indray. Mionera be ny lany. Ka tsy ny maty akory no mahafaly fa izao ataonareo izao no tena mahavelom-pisaorana. Misaotra tompoko.

Mpamangy : Raha amin'ny tokony ho izy dia tokony hiara-mipetrapetraka eto isika, nefa noho ny adidy tsy azo ialana sy zarazarain'ny tokantrano samy manana ny azy, dia mangata-dalana aminareo izahay, ka hilaozanay hitsaitsaika aloha ianareo.

(raha handeha ny mpamangy no miteny izany, fa raha mbola hijanona izy dia toy izao ny tenenina )

Izahay moa, ry izy mianakavy, mbola hiara-kipetrapetraka aminareo eto ihany ka mbola tsy hifanao veloma aloha isika fa dia mahaiza mionona daholo.

Vangiana : Eny, tompoko, tsy misy tsiny mihitsy raha handeha ianareo, satria mipetraka eto ianareo hanao adidy, handeha any ianareo mbola hanao adidy, ary izahay moa mbola eto ihany, ka dia omen-dalana ianareo ary mbola memerina ny fisaorana farany, tompoko.

Mpamangy : Aza misosoka alahelo intsony tompoko

Vangiana : Misaotra tompoko

Fanamarihana  : Mandray tanana ny vangiana ny mpamangy vao mitsaitsaika mivoaka na mipetraka. Raha betsaka loatra anefa ny olona vangiana dia ny eny aloha ihany matetika no raisina tanana.

Santionana famangiana manjo ihany io fa miankina amin'izay tiana hotenenina sy ny fomban-tany ny famangiana manjo
 

remerciements à Mbala et Pierrot pour leur aide à la rédaction de ce texte

×